To zdanie stanowi fundament relatywizmu poznawczego Protagorasa. Oznacza ono, że prawda nie jest absolutna, lecz względna – zależna od jednostkowego doświadczenia. Protagoras pokazywał, że prawda jest zawsze relacyjna, lokalna i kontekstualna. To, co dla jednej osoby wydaje się zimne, dla innej może być ciepłe – i obie mają rację ze swojego punktu widzenia.

Wiedza nie istnieje niezależnie od człowieka; jest uwarunkowana percepcją, językiem, emocjami, kulturą i sytuacją. Nie jest dana raz na zawsze – jest procesem negocjowania znaczeń. Relatywizm poznawczy zakłada, że prawda zawsze odnosi się do poznającego podmiotu: to, co wydaje się prawdziwe jednej osobie, może być fałszywe dla innej – i obie oceny są równie uprawnione.

Protagoras argumentował, że nasze zmysły dostarczają różnych wrażeń, a nie istnieje żadne obiektywne kryterium, które pozwoliłoby bezwzględnie rozstrzygnąć, które z nich są „prawdziwe”. Każde poznanie jest zakorzenione w konkretnej, ludzkiej perspektywie – i właśnie dlatego wymaga dialogu.

Dlatego Protagoras nie nauczał gotowych prawd – rozwijał umiejętności. Pokazywał, że prawda nie zostaje odkryta w samotnej kontemplacji, lecz tworzona w procesie społecznym. Twierdził, że każdej sprawie można przeciwstawić dwa przeciwne poglądy (dissoi logoi), i właśnie stąd wywodzi się jego nauka retoryki: uczył, jak uczynić słabszy argument silniejszym. Techniki Protagorasa można opisać jako zestaw metod służących do kształtowania myślenia, przekonywania i wywierania wpływu, opartych na relatywizmie, retoryce i erystyce. Jego celem nie było odkrycie absolutnej prawdy, lecz opanowanie sztuki skutecznego argumentowania – niezależnie od tego, kto formalnie „ma rację”.

​

Mechanizm „wyłaniania się” prawdy według Protagorasa:

​

• Różni ludzie wnoszą różne punkty widzenia.

• W dialogu perspektywy się ścierają, rezonują, uzupełniają.

• W wyniku tego zderzenia powstaje nowa jakość – wiedza bogatsza niż suma indywidualnych opinii.

• To nie kompromis, lecz emergencja – pojawienie się czegoś jakościowo nowego.

​

Filozofia Protagorasa opiera się na trzech filarach:

​

1. Wiedza to praktyczna umiejętność zdobywana przez doświadczenie.

2. Cnoty – mądrość, sprawiedliwość, odwaga – są formami wiedzy praktycznej.

3. Cnoty są zatem umiejętnościami, których każdy może się nauczyć.

 

Rewolucyjne podejście do cnót:

​

• Mądrość to nie abstrakcyjna kontemplacja, lecz umiejętność rozsądnego osądu w konkretnych sytuacjach, rozwijana przez doświadczenie.

• Sprawiedliwość to nie znajomość wiecznych zasad, lecz umiejętność sprawiedliwego rozstrzygania konfliktów, uczona przez praktykę i obserwację.

• Odwaga to nie wrodzona cecha, lecz umiejętność radzenia sobie ze strachem, kształtowana przez ćwiczenie.

 

Proces uczenia się cnót:

​

• Poprzez doświadczenie, a nie memoryzowanie zasad.

• W dialogu, przez konfrontację różnych perspektyw.

• Poprzez praktykę w rzeczywistych sytuacjach społecznych.

• Powoli i cierpliwie, jak każdej umiejętności.

 

Techniki Protagorasa – oparte na relatywizmie, retoryce i erystyce – stanowiły zestaw metod kształtowania myślenia i przekonywania. Uczył, jak argumentować, słuchać innych i znajdować wspólne rozwiązania, wspierając rozwój cnót w praktyce społecznej. To podejście, zakorzenione w dialogu i doświadczeniu, pozostaje aktualne w dzisiejszej edukacji i współpracy.

​​​

Zastosowanie filozofii Protagorasa w życiu i biznesie

​

Filozofia Protagorasa znajduje dziś praktyczne zastosowanie również w świecie biznesu i relacji zawodowych. Jego podejście doskonale oddaje popularne dziś powiedzenie:
„Put yourself in the shoes of your customer” – czyli: „postaw się w sytuacji swojego klienta”.

Zrozumienie drugiej strony, rozpoznanie jej potrzeb, oczekiwań i kontekstu, w jakim funkcjonuje, to kluczowa kompetencja w dzisiejszym świecie opartym na relacjach. Protagoras uczył, że nie istnieje jedna „obiektywna” racja – liczy się umiejętność wejścia w perspektywę drugiego człowieka, zbudowania zaufania i porozumienia

​